خرید کتاب دوازده رخ یادنگاری دوازده نقاش نادره کار ایرانی

در نگر نخست هویت و چیستی هنر نگارگری ما از سده هفتم هجری شکل می‌گیرد؛ گو اینکه نمی‌توان انکار کرد که سنت سابقه آن منشاء در دوران پیش از اسلام داشته، و در دوران اسلامی بنا به احادیثی که بازنمایی فرم انسان و حیوان را مجاز نمی‌شمرده، مکانت خود را تا حدودی از دست می‌دهد. ولی باز همچنان جسته و گریخته اعتنایی را به خود وا می‌دارد، و به گونه کاربردی، به خصوص در آثار علمی و تعلیمی چون منافع الحیوان یا آثار نجومی بیرونی یا مقامات حریری جلوه می‌یابد؛ تا اینکه ورود مغولان به سرزمین‌های اسلامی، دگرگونی‌هایی را موجب می‌شود که بعضی از جنبه‌ها از جمله نگارگری را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. مغولان که پیش‌تر بر سرزمین چین استیلا یافته و تحت تاثیر سنت نگارگری آن قرار گرفته بودند، همراه خود این سنت را که بنا به تعبیری منشا در پیش از اسلام و به خصوص در نگارگری مانوی داشت، بار دیگر به ایران منتقل می‌کنند. به هر تقدیر از اواخر سده هفتم و اوایل سده هشتم هجری سنت نگارگری ایرانی پایگاهی والا می‌یابد. هنر نگارگری به ویژه با کمک سنت تذهیب که بیشتر قرآن را در محل توجه خود داشت، و دوشادوش هنر ارجمند خوشنویسی، اجزاء بدنه‌ای را پی می‌نهد که امروزه به کتاب‌آرایی شهرت دارد؛ و هنرهای تحریر (خوشنویسی)، تصویر (نگارگری و نقاشی)، تذهیب و تجلید (جلدآرایی) و گاهی تشعیر را در شمول خود دارد؛ و این همه با هم شالوده هنرهای تجسمی ما را از سده هفتم تا به روزگار ما شکل می‌دهد.
چند سال پیش کتابی با عنوان “استادان ایرانی” به دستم رسید که در آن شماری از شرق‌شناسان هنرشناس، نه نفر از برجستگان نگارگری ایران را به خصوص از منظر آثار معتبر آن‌ها به بحث و فحص گرفته بودند. بداعت و تازگی موضوع و مطالب مطلوب کتاب مرا به ترجمه کتاب وا داشت. در ضمن کار متوجه شدم در میان این استادان نادره‌کار نقاشی ایران جای احمد موسی و شمس‌الدین، دو نقاش برجسته و آغازگر نگارگری ایران در سده هشتم هجری، و نیز محمد زمان، نقاش نام‌آور دوره صفوی خالی است. با تمهید سه مقاله درباره این استادان و افزودنشان بر کتاب، شمار استادان را به دوازده تن کشاندم و عنوان “دوازده رخ” را با گوشه چشمی به شاهنامه فردوسی بدان برگزیدم.
.