منظومه لؤلؤ مکنون در منطق، لمع الانوار در حکمت و نجوم الزاهرة در علوم جدید، از جمله منظومه‌‌های تعلیمی است که در قرن چهاردهم توسط ادیبی توانمند از خاندان قائم‌مقامی سروده شده است. خاندان قائم‌مقام از تبارهای سرشناس دورۀ قاجار هستند؛ و از دورۀ صفویه به صورت موروثی در امور دیوانی حکومت‌های ایران فعالیت داشته‌اند. میرزا علی‌اکبر بن علی بن ابوالقاسم بن عیسی بن حسن الحسینی الفراهانی ملقب به مؤتمن‌السطان، فرزند میرزا علی قائم‌مقام و نوادۀ میرزا ابوالقاسم فراهانی قائم‌مقام دوم است که در سال ۱۲۶۹ قمری در روستای ساروق فراهان متولد شده است. میرزا در نظم و عربی و فارسی متبحر، و در علوم معقول و منقول و تاریخ و کلام مطلع، و از نجوم و ریاضی با بهره و در منطق و فلسفه استاد بوده است. نایب اولی وزارت امور خارجه از جمله مناصب حکومتی او محسوب می‌شود…
ساختار منظومۀ لؤلؤ مکنون از دو بخش به نام صدف تشکیل شده است که صدف اول از پنج لؤلؤ و یک خریطه و تتمه و صدف دوم از ده لؤلؤ و یک خریطه تشکیل شده است. ساختار منظومۀ لمع الانوار نیز از پنج لمعه تشکیل شده است که هر لمعه خود بخش‌هایی با عنوان اضائة و هر اضائة زیرعنوان‌هایی به نام نور دارد. منظومۀ نجوم‌الزاهرة که در طبیعیات و علوم جدید سروده شده است از دوازده نجم تشکیل شده است.
میرزا در سرایش منظومه منطقی از دسته‌بندی منطق دوبخشی پیروی کرده و منظومۀ خود را به دو بخش تصورات و تصدیقات تقسیم نموده است. ویژگی این منظومۀ منطقی آن است که به نحو ماهرانه و زیبا و در عین اجمال تمام مسايل منطق دوبخشی را در خود جای داده و گزارشی منظوم و منظم از ابواب منطق است. مطالب منظومۀ لمع الانوار در هفت بخش امور عامه، الهیات بمعنی الاخص، طبیعیات، نبوات و منامات، معاد و اخلاق بیان شده است…